Het meeste gelezen boeddhistische gedicht in Azië, de Dhammapada, ‘De Verzen van de Leer’, begint met de regels: ‘De dingen worden voorafgegaan door de geest, hebben de geest als voorman, worden door de geest gemaakt.’ Vanaf het moment dat ik deze befaamde openingszin voor het eerst las, heeft hij me niet meer losgelaten. Ongewoon fascinerend vond ik hem, ofschoon ik er niets van begreep. Wat betekent dat: ‘De dingen worden voorafgegaan door de geest’? Is het mijn geest die deze wereld creëert? Bestaat de wereld dan niet echt, maar alleen in mijn geest? Dat kan toch niet!

Pas in het onderzoek dat mijn dagelijkse leven is, werd me de betekenis van die intrigerende regel helder. De magie van de geest onthult zich in de banaliteit van alledag. Ik wil dit met twee voorbeelden illustreren.

Stel, een collega komt naar je toe en vraagt je of je haar dienst kunt overnemen. Je hebt hele andere plannen en de vorige week draaide je ook al een dienst voor haar, maar ze stapt op je af, neemt de ganse ruimte in beslag en zegt beslist: ‘Kun jij mijn weekenddienst draaien? Ik krijg vrienden uit Australië op bezoek die ik in geen jaren heb gezien.’ Voordat je goed en wel over haar verzoek hebt kunnen nadenken, stem je toe. Je collega bedankt je hartelijk en laat je in een doffe frustratie achter. Ze heeft het weer gedaan! Je stond erbij en je keek ernaar.

Wordt deze situatie gemaakt door je geest? Onderzoek hoe je in de situatie staat. Wanneer je collega komt aanlopen, trek je jezelf terug uit de situatie en geef je haar de gehele werkvloer. Als je naar je lichaam zou kijken, dan zou je kunnen zien hoe het letterlijk terugdeinst. Je collega voelt zich vrij om de ruimte in te nemen en over je heen te lopen. En omdat je jezelf al bij het eerste contact uit de situatie hebt teruggetrokken, ben je niet in staat om adequaat aan de situatie te beantwoorden. Je voelt je een slachtoffer. Maar de situatie zoals ze is wordt voorafgegaan door jouw geest.

Stel, je trekt je niet terug uit de situatie, je bent aanwezig. Je doet niets met de situatie en je ontvangt je collega in aanwezigheid. Je staat daar. Voor haar zou dit onmiddellijk voelbaar zijn: ze ontmoet niet iemand die zich terugtrekt, maar iemand die er is. Ze ontmoet iemand. Ongetwijfeld zal ze hetzelfde verzoek bij je neerleggen, toch zal het minder stellig zijn geformuleerd. Ze weet niet zeker hoe je zult reageren. En vanuit aanwezigheid en de ruimte die je inneemt, voel je je vrij om haar verzoek zonder verwijten naast je neer te leggen.

Onmiskenbaar magisch is het, dat de wijze waarop je in een situatie staat, de situatie bepaalt zoals ze is. Wat jij doet, creëert de situatie. Als je iets anders doet, of iets laat, is er werkelijk een andere situatie. Dit is de wonderlijke werking van je geest in het gedoe van alledag.

Een tweede voorbeeld. Het is het einde van een lange, stroperige dag. Je bent moe en je kinderen zwalken een eeuwigheid rond je benen en schreeuwen tegen elkaar. Je voelt woede opkomen en je weet er niet mee om te gaan. In plaats van je woede te kanaliseren in een kort en helder optreden, begin je te onderhandelen. Als de een nu dit van de ander krijgt en de ander dat van de een, dan heeft ieder zijn eigen speelgoed terug en kunnen jullie fijn samen spelen. De adviezen komen in brokken en stoten over je lippen en je voelt je meer en meer in jezelf keren. De kinderen verheffen hun stemgeluid. Een blinde razernij van ongebreidelde moordlust neemt bezit van je. Je schrikt, loopt vast in gevoelens van schuld en smerigheid en valt ongemeen hard uit naar je oudste wanneer hij zijn broertje slaat.

Stel, je zou in deze situatie naar je lichaam kijken, dan zou je kunnen zien hoe het terugdeinst zodra de woede opkomt. Je trekt je terug uit de situatie. En ze begint uit de hand te lopen. Je kinderen nemen de volle ruimte in en je bent niet in de positie om grenzen te stellen. Had je jezelf toegestaan aanwezig te zijn in je woede, zonder je je er van af te wenden, dan had je ongetwijfeld met een heldere, kordate actie het dreinen beslist.

In beide voorbeelden is de ene reactie niet beter dan de andere. De ene wereld is ook niet meer werkelijk dan de andere. Beide zijn creaties van mijn geest. Wel is het zo, dat de ene reactie leidt tot stokken, omdat ik me terugtrek uit de situatie en dat de andere leidt tot stromen, omdat ik aanwezig ben.

In het onderzoek dat mijn dagelijkse bestaan is, merk ik eerst op dat het stokt. Er loopt iets aan in de ontmoeting met mijn collega. Ik loop vast in mijn gevoelens rond mijn woede. Als ik vervolgens bereid ben om te onderzoeken wat ik zelf doe in een situatie zodat het stokt, groeit met de tijd het inzicht dat de dingen worden voorafgegaan door de geest. Pas als dit inzicht, door het telkens weer te zien, diep genoeg is ingesleten in mijn geest, kan het zijn dat ik mezelf toesta los te laten wat ik doe en mijn lichaam een weinig te bewegen naar een houding van aanwezigheid. Nu ben ik aanwezig in de situatie, ik ben de situatie, mijn leven is niet te onderscheiden van wat er speelt. Vanuit deze intimiteit met wat zich aandient, de collega die op me afkomt, mijn bezwaren die spelen rond haar verzoek, mijn klierende kinderen en de woede die oprijst, creëert mijn geest op zijn unieke wijze en in verbondenheid met wat is, de dingen.

 

1 Reactie

  1. Hoi Maurice,

    Dit brengt het prachtige gedicht van J. W. von Goethe ‘The decive Element’, dat je een paar jaar geleden in de Zen Cirkel voorgelezen hebt, weer naar boven. Het sluit zo mooi aan.

    _/|\_ Maudy

    The Decisive Element

    I have come to the frightening conclusion
    that I am the decisive element.
    It is my personal approach that creates the climate.
    It is my daily mood that makes the weather.
    I possess tremendous power to make life miserable
    or joyous.
    I can be a tool of torture
    or an instrument of inspiration;
    I can humiliate or humor,
    hurt or heal.
    In all situations, it is my response that decides
    whether a crisis is escalated or de-escalated,
    and a person is humanized or de-humanized.
    If we treat people as they are, we make them worse.
    If we treat people as they’re called to be,
    we help them become
    what they are capable of becoming.

    ~ Johan Wolfgang von Goethe ~

    Post a Reply

Reactie toevoegen

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *