De Boeddha’s onderricht anatmavada, of ‘de leer van het niet-zelf’, of beter nog ‘de leer van het zelveloze zelf’ is een van de meest explosieve Dharma-essentials die er zijn. Dit is het meest onbegrepen onderricht ook. De Boeddha bedoelde met zijn leer namelijk niet dat er geen zelf bestaat. In de woorden van Trungpa, Mythe van de Vrijheid p. 27: ‘Het gevoel van continuïteit en vastigheid van het zelf is een illusie. Er bestaat niet werkelijk zoiets als het ego, de ziel of atman. Ego wordt gecreëerd uit een opeenvolging van verwarringen.’ Met andere woorden, het zelf bestaat als een beeld in de spiegel. Je ziet het, maar als je het gaat zoeken kun je het nergens vinden. Toch gaan we ervan uit dat het als een solide entiteit in ons leven bestaat. En als we van deze illusie uitgaan, raken we in de problemen. In mijn nieuwe boek Het laatste woord van Zen dat in oktober van dit jaar verschijnt, schrijf ik:

‘Als we menen dat het ik de kern is van ons bestaan, claimt het al onze ervaringen als zijn eigen ervaringen, ook de spirituele. Geboorte is zijn geboorte. Dood is zijn dood. Verlies is zijn verlies. Als iets zich in mijn leven voordoet, voelt dit ik zich meteen hoogstpersoonlijk aangesproken. (…) Niet alleen kaapt het ik elke ervaring die zich in mijn leven voordoet. Het denkt ook, dat als het iets niet doet, het niet gebeurt. ‘Ik’ haal adem. ‘Ik’ leef. ‘Ik’ kijk. ‘Ik’ denk, dus ‘ik’ besta. Het ik matigt zich elke vrije activiteit van mijn bestaan aan en verankert daarmee het in vrijheid functioneren. En omdat het ik alles op zichzelf betrekt, creëert het een muur van verzet en weerstand, die het ik weliswaar meer solide maakt, maar die mijn leven ook zijn oorspronkelijke vrijheid ontneemt.’

Het is dus belangrijk om te onderzoeken welke verwarringen het zelf creëren. Om vervolgens in dit onderzoek te ontdekken dat ‘Wat er ook gebeurt, plezier en pijn, geboorte en dood, enzovoort, het wordt niets in de weg gelegd, maar in al zijn schakeringen ervaren.’ (Trungpa, p. 29) Mijn leven precies zoals het is, niet zonder zelf, maar zonder een zelf dat voortdurend in de weg staat.