De verborgen betekenis van Zen

Ofschoon de historische Boeddha Shakyamuni zei dat hij niets achter hield in zijn onderricht en ofschoon Zen gaat over iets dat zo vlezig is dat je het kunt ruiken, kent Zen toch een groot geheim. Over dit grote geheim gaat de vijftigste kwestie van de Denkoroku, ‘De Transmissie van het Licht’.

Kwestie 50. Xuedou Zhijian (? – 1192)

De negenenveertigste Patriarch was Zen Meester Xuedou Zhijian. Toen Zongjue op de berg Tiantong verbleef, betrad hij op een dag de Dharmahal en sprak: ‘De Ene Wereldwijd Geëerde sprak met een verborgen betekenis, maar ze was niet verborgen voor Kashyapa.’ Toen de Meester dit hoorde, ontwaakte hij plotseling voor de diepere betekenis. Terwijl hij samen met de anderen in een rij stond, stroomde zijn tranen. Onbewust riep hij uit: ‘Waarom heb ik dit niet eerder gehoord?’ Zongjue beëindigde zijn onderricht en riep de Meester bij zich. Hij vroeg: ‘Waarom huilde je?’ De Meester antwoordde: ‘De Ene Wereldwijd Geëerde sprak met een verborgen betekenis, maar ze was niet verborgen voor Kashyapa.’ Zongyue bekrachtigde hem en zei: ‘Jij moet degene zijn die Yunju heeft voorspeld.’

Xuedou’s leraar Zongjue verwijst in zijn opmerking naar een andere, legendarische kwestie uit de Denkoroku, waarin we het grote geheim van Zen in stilzwijgen zien werken:

Kwestie 2. Mahakashyapa

Eens hield de Boeddha met twinkelende ogen een bloem omhoog. Kashyapa glimlachte. De Boeddha zei, ‘Ik zie de wonderlijke werkelijkheid precies zoals ze is, en ben volkomen ontwaakt aanwezig. Dat nu vertrouw ik toe aan Kashyapa.’

De juiste genoemde kwestie speelt niet in China, maar in India en wel tussen de historische Boeddha Shakyamuni en zijn allereerste opvolger, Mahakashyapa. De grote vraag in deze kwestie is: wie hield nu de bloem omhoog, was dat de Boeddha, of Mahakashyapa? En wie zag de bloem en glimlachte, was dat Mahakasyapa, of de Boeddha? En wie zag de verborgen betekenis in dit gebaar? Wie ziet de wonderlijke werkelijkheid precies zoals ze is en wie is volkomen ontwaakt aanwezig? Het grote geheim van Zen kan beter niet worden uitgesproken, omdat het zo verontrustend is. Dus laten we zwijgen. Zend niet uit! Mijn leven is mijn leven niet. Iets gaat zijn gang. En het beweegt ons beide, van de ene naar de andere zijde….